UA
   FISIOLOGIA GENERAL I BIOFÍSICA    Any acadèmic       Versió PDF.
Codi9802Descripció
Crdts. Teor.4ANÀLISI BIOFÍSICA DELS PROCESSOS BIOLÒGICS A ESCALA CEL·LULAR I MOLECULAR: BIOENERGÈTICA, TRANSPORT I FENÒMENS BIOELÈCTRICS. MECANISMES DE REGULACIÓ DE PROCESSOS CEL·LULARS.
Crdts. Pract.2
A efectes d'intercanvis en programes de mobilitat, la càrrega d'aquesta assignatura equival a 7,5 ECTS.


Departamentos y Áreas
DepartamentsÀreaCrdts. Teor.Crdts. Pract.Dpto. Respon.Respon. Acta
FISIOLOGIA, GENÈTICA I MICROBIOLOGIAFISIOLOGIA42


Estudis en què s'imparteix
Llicenciatura en Biologia - pla 2001


Prerequisitos
Sense incompatibles


Incompatibilitats de matricula per continguts equivalents
Sense Dades


Matriculats (2009-10)
Grup (*)Nombre
1 67
2 80
TOTAL 147
(*) 1: GRUPO 1 - CAS
(*) 2: GRUPO 2 - CAS


Oferida com a lliure elecció (2009-10)
Sense departament
Consulta Gràfica d'Horari
A efectes d'intercanvis en programes de mobilitat, la càrrega d'aquesta assignatura equival aFeu clic ací


Horari (2009-10)
ModeGrup (*)Data d’iniciData de finalitzacióDiaHora d’iniciHora d’fiAula
CLASSE TEÒRICA 1 01/02/2010 11/05/2010 L 16:30 17:30 CI/0001
  1 01/02/2010 11/05/2010 M 16:30 17:30 CI/0001
  1 01/02/2010 11/05/2010 X 16:30 17:30 CI/0001
  2 01/02/2010 11/05/2010 L 15:30 16:30 CI/0002
  2 01/02/2010 11/05/2010 M 15:30 16:30 CI/0002
  2 01/02/2010 11/05/2010 X 15:30 16:30 CI/0002
PRÀCTIQUES AMB ORDINADOR 1 15/02/2010 17/02/2010 L 08:30 11:00 CI/INF1
  2 22/02/2010 24/02/2010 L 08:30 11:00 CI/INF1
  3 15/02/2010 17/02/2010 M 08:30 11:00 CI/INF2
  4 22/02/2010 24/02/2010 X 08:30 11:00 CI/INF2
  5 15/02/2010 17/02/2010 X 08:30 11:00 CI/INF2
  6 22/02/2010 24/02/2010 M 08:30 11:00 CI/INF7
PRÀCTIQUES DE LABORATORI 1 10/02/2010 10/02/2010 X 08:30 11:00 0012PB001
  1 15/03/2010 22/03/2010 L 11:30 14:00 0012PB001
  1 26/04/2010 26/04/2010 L 11:30 14:00 0012PB001
  2 01/02/2010 01/02/2010 L 08:30 11:00 0012PB001
  2 16/03/2010 16/03/2010 M 08:30 11:00 0012PB001
  2 24/03/2010 24/03/2010 X 08:30 11:00 0012PB001
  2 26/04/2010 26/04/2010 L 08:30 11:00 0012PB001
  3 09/02/2010 09/02/2010 M 08:30 11:00 0012PB001
  3 16/03/2010 23/03/2010 M 11:30 14:00 0012PB001
  3 27/04/2010 27/04/2010 M 11:30 14:00 0012PB001
  4 02/02/2010 02/02/2010 M 08:30 11:00 0012PB001
  4 15/03/2010 15/03/2010 L 08:30 11:00 0012PB001
  4 23/03/2010 23/03/2010 M 08:30 11:00 0012PB001
  4 27/04/2010 27/04/2010 M 08:30 11:00 0012PB001
  5 08/02/2010 08/02/2010 L 08:30 11:00 0012PB001
  5 17/03/2010 24/03/2010 X 11:30 14:00 0012PB001
  5 28/04/2010 28/04/2010 X 11:30 14:00 0012PB001
  6 03/02/2010 03/02/2010 X 08:30 11:00 0012PB001
  6 17/03/2010 17/03/2010 X 08:30 11:00 0012PB001
  6 22/03/2010 22/03/2010 L 08:30 11:00 0012PB001
  6 28/04/2010 28/04/2010 X 08:30 11:00 0012PB001
PRÀCTIQUES DE PROBLEMES / TALLER 1 02/03/2010 02/03/2010 M 08:30 11:00 A1/1-52M
  1 29/03/2010 29/03/2010 L 08:30 11:00 A1/1-53P
  1 19/04/2010 19/04/2010 L 11:30 14:00 A1/1-26P
  2 01/03/2010 01/03/2010 L 08:30 11:00 A1/1-53P
  2 29/03/2010 29/03/2010 L 11:30 14:00 A1/1-26P
  2 21/04/2010 21/04/2010 X 08:30 11:00 A1/1-53P
  3 08/03/2010 08/03/2010 L 08:30 11:00 A1/1-53P
  3 30/03/2010 30/03/2010 M 08:30 11:00 A1/1-52M
  3 20/04/2010 20/04/2010 M 11:30 14:00 A1/1-32P
  4 10/03/2010 10/03/2010 X 08:30 11:00 A1/1-53P
  4 31/03/2010 31/03/2010 X 11:30 14:00 A1/1-53P
  4 20/04/2010 20/04/2010 M 08:30 11:00 A1/1-52M
  5 03/03/2010 03/03/2010 X 08:30 11:00 A1/1-53P
  5 31/03/2010 31/03/2010 X 08:30 11:00 A1/1-53P
  5 21/04/2010 21/04/2010 X 11:30 14:00 A1/1-53P
  6 09/03/2010 09/03/2010 M 08:30 11:00 A1/1-52M
  6 30/03/2010 30/03/2010 M 11:30 14:00 A1/1-32P
  6 19/04/2010 19/04/2010 L 08:30 11:00 A1/1-53P
(*) CLASE TEÓRICA
1: GRUPO 1 - CAS
2: GRUPO 2 - CAS
(*) PRÁCTICAS DE PROBLEMAS / TALLER
1: Grupo de prácticas de problemas - CAS
2: Grupo de prácticas de problemas - CAS
3: Grupo de prácticas de problemas - CAS
4: Grupo de prácticas de problemas - CAS
5: Grupo de prácticas de problemas - CAS
6: Grupo de prácticas de problemas - CAS
(*) PRÁCTICAS CON ORDENADOR
1: Grupo de Prácticas con Ordenador de Fisiología General y Biofísica - CAS
2: Grupo de Prácticas con Ordenador de Fisiología General y Biofísica - CAS
3: Grupo de Prácticas con Ordenador de Fisiología General y Biofísica - CAS
4: Grupo de Prácticas con Ordenador de Fisiología General y Biofísica - CAS
5: Grupo de Prácticas con Ordenador de Fisiología General y Biofísica - CAS
6: Grupo de Prácticas con Ordenador de Fisiología General y Biofísica - CAS
(*) PRÁCTICAS DE LABORATORIO
1: Grupo de Prácticas de Laboratorio de Fisiología General y Biofísica - CAS
2: Grupo de Prácticas de Laboratorio de Fisiología General y Biofísica - CAS
3: Grupo de Prácticas de Laboratorio de Fisiología General y Biofísica - CAS
4: Grupo de Prácticas de Laboratorio de Fisiología General y Biofísica - CAS
5: Grupo de Prácticas de Laboratorio de Fisiología General y Biofísica - CAS
6: Grupo de Prácticas de Laboratorio de Fisiología General y Biofísica - CAS


Grups de matricula (2009-10)
Grup (*)QuadrimestreTornIdiomaDistribució (lletra nif)
1 2do. T CAS des de A fins a M
2 2do. T CAS des de N fins a Z
(*) 1: GRUPO 1 - CAS
(*) 2: GRUPO 2 - CAS


Objectius de l'assignatura / competències (2009-10)
El objetivo de esta asignatura es el estudio a nivel biofísico de algunas funciones celulares, en particular las relacionadas con el transporte de agua y electrolitos a través de las membranas celulares, la generación y propagación de señales bioeléctricas y la motilidad celular.


Continguts teòrics i pràctics (2009-10)
PROGRAMA DE TEORÍA

I.- INTRODUCCIÓN

1.- Introducción a la fisiología (1h). Definición. Relación con otras ciencias. Conceptos de homeostasis y retroalimentación.

II. ORGANIZACION MOLECULAR DE LAS MEMBRANAS BIOLOGICAS

2.- Estructura de las membranas biológicas (4h). Aspectos históricos. Lípidos de membranas. Fluidez de membrana y movimientos de los lípidos en las bicapas. Proteínas de membrana. Identificación de ¿Ñ-hélices. Dinámica de proteínas de membrana. Estructura tridimensional de proteínas de membrana
3.- Interacciones entre lípidos y proteínas en las biomembranas (1h) . Modulación de la estructura y actividad de las proteínas de membrana por fosfolípidos. Influencia de las proteínas de membrana en el polimorfismo lipídico

III.- TRANSPORTE DE AGUA Y ELECTROLITOS A TRAVÉS DE LAS MEMBRANAS.

4.- Vías y modelos de transporte a través de membranas. (4h) Procesos de difusión. Transporte de solvente: ósmosis. Transporte de soluto y solvente. Concepto de constante dielectrica y de energía de carga. Concepto de transportador. La bomba de Na+-K+ como modelo general de transporte activo. Concepto de canal iónico. Teoría de paso de iones por un canal.


5.- Mantenimiento y regulación del volumen celular (4h). Factores físico-químicos determinantes del volumen celular. Equilibrio de Gibss-Donnan. Comportamiento osmótico de las células animales. Permeabilidad al agua de las membranas biológicas Mecanismos de mantenimiento del volumen celular. Mecanismos de regulación del volumen celular. Métodos de medida del volumen celular en células aisladas.

6.- Homeostasis intracelular del calcio iónico (2h). Importancia de la regulación del calcio intracelular. Calcio total y calcio iónico en el citosol. Sistemas reguladores de Ca2+ en el citoplasma. Sistemas transportadores de Ca2+ de la membrana plasmática.

IV.- CANALES IONICOS Y EXCITABILIDAD CELULAR.

7.- Potencial electroquímico y potencial de reposo (2h). Concepto de potencial electroquímico. Ecuación de Nernst. Ecuación de Goldman. Potencial de reposo. Registro del potencial de membrana.

8.- Propiedades eléctricas pasivas de la membrana celular (2h). Capacitancia y resistencia de la membrana. Relación corriente-voltaje. Circuito eléctrico equivalente de membrana. Células eléctricamente grandes: el modelo de cable.

9.- Membranas excitables (4h). Corrientes de membrana en condiciones de fijación de voltaje. El modelo HH. Generación del potencial de acción. Relación entre corrientes macroscópicas y canales unitarios. Corrientes de compuerta. Otros canales activados por voltaje y potenciales marcapasos

10.- Biología molecular de los canales iónicos (1h). Expresión funcional de proteínas de membrana. Clasificación genética de los canales. Relación estructura-función de los canales iónicos.

V.- PROPAGACIÓN Y TRANSMISIÓN DE SEÑALES BIOELÉCTRICAS.

11.- Propagación del potencial de acción (2 h). Propagación pasiva de señales eléctricas. Conducción saltatoria en axones mielínicos. Velocidad de conducción.

12.- Sinapsis (4h). Características de las sinapsis eléctricas. Características de las sinapsis químicas. Mecanismo de transmisión sináptica. Potenciales y corrientes sinápticas. Concepto de potencial de inversión. Excitación e inhibición postsináptica. Inhibición presináptica. Liberación cuántica de neurotransmisores. Acoplamiento despolarización-liberación. Plasticidad sináptica

13.- Neurotransmisores y receptores sinápticos (3h) Criterios que debe cumplir un neurotransmisor. Principales moléculas neurotransmisoras. Receptores ionotrópicos y metabotrópicos. Principales vías de señalización intracelular.



VI.- MÚSCULO Y MOVIMIENTO.

14.- Bases estructurales y funcionales de la contracción (4h). Subestructura de los miofilamentos. Teoría de los filamentos deslizantes y función de los puentes cruzados. Papel del calcio en la contracción. Acoplamiento electromecánico. Ciclo contracción-relajación. Mecánica de la contracción muscular.

15.- Diferentes tipos de fibras musculares (2h). Subtipos de músculo esquelético. Músculo cardíaco. Músculo liso.



PROGRAMA DE PRÁCTICAS

1.- Adquisición, visualización, acondicionamiento y grabado (almacenaje) de señales electrofisiológicas. (2.5 h)
2.- Programa de simulación "MemPot" (2.5 h)
3.- Programa de simulación "MemCable" (2.5 h)
4.- Registro del potencial de acción (2.5 h)
5.- Técnica de fijación de voltaje en ovocitos: Propiedades pasivas y conductancias de membrana (2.5 h)
6.- Programa de simulación "Neurowin": Modelo HH (2.5 h)
7.- Programa de simulación "Neurowin": Potenciales sinápticos (2.5 h)
8.- Registro de actividad contráctil en músculo (2.5 h)


Enllaç al programa
Professor/a responsable
MORALES CALDERON , ANDRES


Metodologia docent (2009-10)
Classes teòriques i pràctiques

Las imágenes utilizadas en las clases teóricas se pondrán a disposición de los alumnos, con antelación a la lección correspondiente, a través del Campus Virtual (sección de "materiales")


Tipus d'activitats: teòriques i pràctiques
Laboratoris

## La asistencia a las prácticas será obligatoria para todos los alumnos.

## Los grupos de prácticas serán los elaborados por el Centro. Únicamente aquellos alumnos que se intercambien con otro compañero podrán asistir a otro grupo, habiéndolo comunicado previamente (al menos con 48 h de antelación) al Coordinador de la asignatura y que éste haya dado el consentimiento.

## El guión de cada práctica estará disponible en el Campus Virtual (sección de "materiales") con 7 días de antelación a la sesión. Los alumnos deberán imprimir el guión correspondiente a la práctica y acudir con él a donde hayan sido convocados.

## Las prácticas se convocarán, al menos con 7 días de antelación, mediante un anuncio en el Campus Virtual.



Professorat (2009-10)
Grup Professor
TEORIA DE 98021IVORRA PASTOR, MARIA ISABEL
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
2IVORRA PASTOR, MARIA ISABEL
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PRÁCTICAS CON ORDENADOR DE 98021MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
PASTORE OLMEDO, CARLOS
2MADARIAGA O'RYAN, ANA MARIA
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
3MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
PASTORE OLMEDO, CARLOS
4MADARIAGA O'RYAN, ANA MARIA
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
5MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
PASTORE OLMEDO, CARLOS
6MADARIAGA O'RYAN, ANA MARIA
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
PRÁCTICAS DE LABORATORIO DE 98021Alberola Die, Armando
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PASTORE OLMEDO, CARLOS
2Alberola Die, Armando
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PASTORE OLMEDO, CARLOS
3Alberola Die, Armando
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PASTORE OLMEDO, CARLOS
4Alberola Die, Armando
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PASTORE OLMEDO, CARLOS
5Alberola Die, Armando
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PASTORE OLMEDO, CARLOS
6Alberola Die, Armando
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
PASTORE OLMEDO, CARLOS
PRÁCTICAS DE PROBLEMAS DE 98021González Rodríguez, Estela
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
2González Rodríguez, Estela
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
3González Rodríguez, Estela
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
4González Rodríguez, Estela
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
5González Rodríguez, Estela
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
6González Rodríguez, Estela
MARTINEZ-PINNA LOPEZ, JUAN ENRIQUE
MORALES CALDERON, ANDRES
Enllaços relacionats
http://nobelprize.virtual.museum/medicine/laureates/1963/eccles-lecture.html
http://nobelprize.virtual.museum/medicine/laureates/1963/hodgkin-lecture.html
http://nobelprize.virtual.museum/medicine/laureates/1970/katz-lecture.html
http://nobelprize.virtual.museum/medicine/laureates/1991/neher-lecture.html
http://nobelprize.virtual.museum/medicine/laureates/1991/sakmann-lecture.html
http://pb010.anes.ucla.edu/
http://www.biophysics.org/education/topics.htm#techniques
http://www.cecs.cl/web/cecs_index.php?area=educacion&dep=main&idioma=es&pagina=mon_exp&id=39
http://www.cryst.bbk.ac.uk/BBS/whatis.html
http://www.facmed.unam.mx/historia/
http://www.jgp.org/cgi/content/full/123/6/643
http://www.moleculardevices.com/pages/instruments/axon_guide.html
http://www.science.smith.edu/departments/NeuroSci/courses/bio330/squid.html


Bibliografia

Animal physiology
Autors:Hill, Richard W. ; Wyse, Gordon A. ; Anderson, Margaret
Edició:New York : Sinauer Associates, 2018.
ISBN:978-1-60535-737-9
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ] [ Accés a les edicions anteriors ]

Biofísica y fisiología celular
Autors:LATORRE, Ramón [et al.]
Edició:Sevilla : Universidad de Sevilla, 1996.
ISBN:84-472-0339-5
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Biophysics: an introduction
Autors:COTTERILL, Rodney
Edició:Chichester : John Wiley & Sons, 2003.
ISBN:978-0-471-48538-4 (rúst.)
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Cell physiology sourcebook : essentials of membrane biophysics
Autors:Sperelakis, Nicholas
Edició:Amsterdam : Elsevier, 2012.
ISBN:978-0-12-387738-3
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ] [ Accés a les edicions anteriors ] [ Enllaç al recurs bibliogràfic ]

Cellular biophysics (2 v.)
Autors:WEISS, Thomas Fischer
Edició:Cambridge : MIT Press, 1995.
ISBN:0-262-23183-2 (v.1) / 0-262-23184-0 (v.2)
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Cellular physiology
Autors:BLAUSTEIN, Mordecai P.; KAO, Joseph P. Y.; MATTESON, Donald R.
Edició:Philadelphia : Elsevier Mosby, 2004.
ISBN:0-323-01341-4
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Cellular physiology of nerve and muscle
Autors:MATTHEWS, Gary G.
Edició:Malden : Blackwell Pub., 2003.
ISBN:978-1-4051-0330-5
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ] [ Accés a les edicions anteriors ]

Eckert animal physiology : mechanisms and adaptations
Autors:Randall, David
Edició:New York : W.H. Freeman and Company, 2002.
ISBN:978-0-7167-3863-3 (cart.)
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Eckert, Fisiología animal : mecanismos y adaptaciones
Autors:RANDALL, David; BURGGREN, Warren; FRENCH, Kathleen
Edició:Madrid : McGraw-Hill Interamericana, 1998.
ISBN:84-486-0200-5
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ] [ Accés a les edicions anteriors ]

Estructura del músculo esquelético, función y plasticidad: bases fisiológicas de la fisioterapia
Autors:LIEBER, Richard L.
Edició:Madrid : McGraw-Hill/Interamericana, 2004.
ISBN:84-486-0636-1
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

From molecules to networks: an introduction to cellular and molecular neuroscience
Autors:BYRNE, John H.; ROBERTS, James L. (eds.)
Edició:Amsterdam : Elsevier Academic Press, 2009.
ISBN:978-0-12-374132-5 (cart.)
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ] [ Accés a les edicions anteriors ]

Ion channels of excitable membranes
Autors:HILLE, Bertil
Edició:Sunderland, Mass. : Sinauer, cop. 2001.
ISBN:978-0-87893-321-1 (cart.)
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Ionic channels of excitable membranes
Autors:Bertil Hille
Edició:Sunderland (Massachusetts) : Sinauer, cop.1992.
ISBN:0-87893-323-9
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Molecular and cellular biophysics
Autors:JACKSON, Meyer B.
Edició:Cambridge : Cambridge University Press, 2006.
ISBN:978-0-521-62470-1 (rúst.)
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Neurophysiology
Autors:CARPENTER, R. H. S.
Edició:London : Arnold, 2003.
ISBN:0-340-80872-1 (rúst.)
Recomanat per: GONZALEZ RODRIGUEZ, ESTELA
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ]

Principles of neural science
Autors:Kandel, Eric R.
Edició:New York : McGraw-Hill, 2021.
ISBN:978-1-259-64223-4
Recomanat per: IVORRA PASTOR, ISABEL (*1)
[ Accés al catàleg de la biblioteca universitària ] [ Accés a les edicions anteriors ]
(*1) Aquest professor ha recomanat el recurs bibliogràfic a tot l'alumnat de l'assignatura.
Dates d'exàmens oficials (2009-10)
ConvocatòriaGrup (*)DataHora d’iniciHora d’fiAules assignadesObservacions:
Període ordinari per a assignatures de segon semestre i anuals -1 26/05/2010 15:00 18:00 CI/0003
CI/0002
-
Període extraordinari de setembre -1 04/09/2010 09:00 12:00 A1/0-06X -
(*) 1: GRUPO 1 - CAS
(*) 2: GRUPO 2 - CAS


Instruments i criteris d'avaluació (2009-10)
Avaluació contínua, examen final
## Los conocimientos teóricos y los impartidos en prácticas se evaluarán mediante examen tipo test o pregunta corta. El número de preguntas correspondientes a la materia de prácticas no excederá del 20%.

## Se realizará un único examen de toda la asignatura. El baremo para la corrección de los exámenes tipo test será: por cada 5 preguntas mal contestadas se descontará 1 correcta.

## Para poder superar la asignatura el alumno deberá haber asistido a lo largo del curso, al menos, al 70% de las prácticas y haber realizado y entregado al profesor, al final de cada sesión práctica, el cuestionario correspondiente.

## La calificación final será el resultado de sumar la nota del examen de la asignatura, que se valorará hasta un 9, y la nota obtenida del total de los cuestionarios elaborados en prácticas, que se valorará hasta 1 punto. La nota de los cuestionarios de prácticas se guardará para las distintas convocatorias del curso en que se hayan realizado y, exclusivamente, para las del curso siguiente.

## Aquellos alumnos que obtengan en el examen una calificación igual o superior a 5, podrán subir su nota (hasta 1.5 puntos) mediante la defensa oral (10 minutos de exposición y 5 de preguntas) de un trabajo, realizado en grupos de 3-4 personas, sobre alguno de los temas que se oferten. Una semana antes de la presentación deberán entregar una memoria del contenido que se vaya a exponer de 5-8 páginas, en las que debe incluirse un resumen (máximo de 250 palabras), una introducción, la visión actual del tema y la bibliografía. La memoria deberá ir firmada por todos los miembros del grupo. Los temas a desarrollar serán ofertados durante el mes de febrero, aunque se permitirá que el grupo pueda proponer su propio tema; en este caso, el tema elegido deberá ser comunicado al coordinador de la asignatura y aceptado por éste antes del 18 de marzo. Cada grupo presentará un trabajo diferente (escogido entre los ofertados o aceptados) y todos los miembros de los diferentes grupos deberán asistir a las presentaciones del resto de los grupos. La presentación se efectuará por un único alumno del grupo, designado por el coordinador de la asignatura, mediante sorteo, que se lo comunicará al grupo con 48 h de antelación a la presentación. A aquellos alumnos que realicen el trabajo y no alcancen en el examen una nota igual o superior a 5.0 se les guardará la puntuación obtenida en la presentación para las distintas convocatorias del curso en que se haya realizado y, exclusivamente, para las del curso siguiente.